ฟังที่นี่ หรือดาวน์โหลดไปฟังก็ได้

หรือคลิกไปฟังใน Spotify

กลุ่มดาวถ้วย นกกา งูไฮดรา
สามสหายลอยมาด้วยกันเสมอ
รอเมื่อถึงคิมหันต์จะได้เจอ
แต่ละเกลอมีนิทานแผกกันไป
เป็นตำนานโบราณมาต่างเรื่อง
ทั้งจากเมืองกรีกโรมันทูเรสมัย
มีต่อสู้มีโหดร้ายสลายใจ
และเทห์ฟ้าเล่าไว้ให้ลองชม

เรื่องของเทพอะพอลโลกับนางคอโรนิส เป็นต้นเหตุของกลุ่มดาวนกกาอีกแบบหนึ่ง

เฮราคลีสไปปราบงูไฮดราที่ทะเลสาบเลอร์นา ปัจจุบันสถานที่นั้นอยู่ในหมู่บ้านไมลอย ประเทศกรีซ

เรื่องตำนานดาวถ้วยที่โชกเลือด มีสถานที่เล่าขานซึ่งมีอยู่จริง

เป็นแหลมแห่งหนึ่งบนฝั่งทะเลของประเทศทูร์เคีย

ฟังที่นี่ หรือดาวน์โหลดไปฟังก็ได้

หรือคลิกไปฟังใน Spotify

เรื่องนกกาตัวดำที่เคยขาว
กลายเป็นดาวเรียงเด่นเมื่อคิมหันต์
อยู่กับถ้วย งูน้ำ ตามๆ กัน
เทวทัณฑ์ทาบไว้ให้คนมอง
ตำนานเดิมชาวกรีกเฉพาะกลุ่ม
เพียงเป็นมุมคนดาวเล่าสนอง
นับว่าเก่าโบราณตำนานรอง
เพื่อเราผองเจนฟ้าหาดาวเจอ

บนท้องฟ้าต้นเมษายนถึงต้นกรกฎาคม เราจะเห็นกลุ่มดาวหมีใหญ่ที่ลากเส้นไปถึงดาวนกกาได้

ฟังที่นี่ หรือดาวน์โหลดไปฟังก็ได้

เรื่องติดค้างกลุ่มดาวคนเลี้ยงสัตว์
แค่ตำนานสารพัดก็ยาวโข
ต้องเพิ่มตอนดาราศาสตร์อีกใหญ่โต
ชิคาโกตาฮิติถึงฮาวาย
กลุ่มเคลื่อนที่คืออะไรฟังให้รู้
แล้วไปดูฝนดาวตกกระจายสาย
ยังมีคำควอแตรนต์อยู่อีกฝ่าย
ทั้งเขตว่างกว้างขยายเกินจินตนา

หรือคลิกไปฟังใน Spotify

ชื่อดาว Arcturus มายังไง

ชาวยุโรปรู้จักชื่อ Arcturus มานาน คำนี้เป็นคำกรีกโบราณ Arktouros เขียนว่า Ἀρκτοῦρος แปลว่า ผู้อภิบาลหมี มาจากคำเก่า 2 คำ คือ ἄρκτος (arktos – อาร์คทอส) แปลว่า หมี กับ οὖρος (ouros – อูรอส) แปลว่า คนเฝ้า

นิทรรศการโลกที่นครชิคาโกเมื่อปี 1933

เป็นนิทรรศการที่ไม่ใช่แค่งานแสดงของใหม่ แต่เป็นงานที่ส่งสัญญาณว่าเศรษฐกิจสหรัฐอเมริการฟื้นแล้วจากความตกต่ำทางเศรษฐกิจที่เกิดขึ้นตั้งแต่ปี 1929 ผู้จัดเตรียมงานมาอย่างดี และมีคนหลั่งไหลมาชมงานจากทั่วประเทศและทั่วโลก งานเปิดขึ้นเมื่อวันที่ 27 พฤษภาคม 1933 และปิดลงวันที่ 12 พฤศจิกายน ปีเดียวกัน แต่ความโด่งดังของงานทำให้ต้องเปิดกลับขึ้นมาอีกในช่วงวันที่ 26 พฤษภาคม 1934 ถึง 31 ตุลาคม 1934 มีผู้เข้าชมงานรวม 48,769,227 คน จำนวนผู้เข้าชมวันสุดท้ายคือ 374,127 คน

เขตว่างคนเลี้ยงสัตว์

Boötes Void

ฝนดาวตกควอแดรนต์

กลุ่มดาวควอแดรนต์ติดผนัง Quadrans Muralis ไม่มีในสารบบกลุ่มดาวมาตรฐาน แต่เหลือร่องรอยในชื่อฝนดาวตก

จุดกระจายอยู่ระหว่างดาวเรียงเด่นของกลุ่มดาวคนเลี้ยงสัตว์ หมีใหญ่ และมังกร อยู่ในขอบเขตของกลุ่มดาวคนเลี้ยงสัตว์

  คนเลี้ยงสัตว์กลุ่มดาวใหญ่คนไม่คุ้น
เหล้าองุ่นอิคาเรียสประเดิมที่นี่
อีกดาวสว่างยอดมหาจุฬามณี
ดวงแก้วยอดเจดีย์บนดาวดึงส์
เปิดเรื่องพระปฐมสมโพธิกถา
มหาวงศ์ลังกาก็อ้างถึง
กับเวาปีเหยี่ยวขาวอีกเรื่องหนึ่ง
ฟังไม่หมดแบ่งครึ่งได้ตามสบาย

ภาพประกอบนิทานในพอดคาสต์ เรื่องเป็นอย่างไรขอเชิญฟังครับ

อิคาเรียส

อิคาเรียสทำเหล้าองู่นเสร็จแล้ว กำลังนำขึ้นเกวียนไปแจกจ่าย จนเป็นเหตุให้เขาถูกฆ่าตาย

พระปฐมสมโพธิกถา

พระมาลัยขึ้นไปกราบพระจุฬามณีเจดีย์บนสวรรค์ชั้นดาวดึงส์

พระอินทร์ทรงสร้างพระจุฬามณีเจดีย์ไว้ในดาวดึงส์เทวโลก เป็นปูชนียสถานสำหรับบรรจุพระจุฬามณี (มวยพระเกศา) ของพระพุทธเจ้า เป็นเจดีย์สีเขียว ดังปรากฏในพระมาลัยว่า “สถูปอินทนิลมณี” มีความสูง 12 โยชน์

มหาวงศ์

เจดีย์บรรจุพระรากขวัญเบื้องขวาของพระพุทธเจ้าที่อัญเชิญมาจากอินเดีย ในตำนานมหาวงศ์บอกว่าพระอินทร์หยิบออกมาจากจุฬามณีเจดีย์แบ่งให้

เวาปี เหยี่ยวขาว

เรื่องของเวาปีในรูปนี้เป็นตอนที่เวาปีแอบดูนางสวรรค์ลอยลงมาจับระบำ

ฟังที่นี่ หรือดาวน์โหลดไปฟังก็ได้

ไม่เคยคิดว่าจะเลิกเล่านิทานดาว แต่ก็ไม่เคยคิดว่าจะทิ้งมันไปนานเกือบ 10 ปี กลุ่มดาวสารถี เป็นเรื่องที่เตรียมไว้ด้วยความตั้งใจว่าจะต้องทำเป็นนิทานดาวตอนใหม่ให้ได้ และแล้วความตั้งใจก็เป็นจริง

ใครจะนึกว่ากลุ่มดาวที่เรื่องน้อย
ถูกพูดถึงไม่บ่อยอย่างสารถี
จะต่อความได้มากหลากคดี
สมกับห้าปีที่ขาดตอน
เปิดด้วยท้าวไทเอริคโทเนียส
แล้วเล่าเฉียดบาบิโลเนียเสียหน่อยก่อน
ต่อด้วยพรหมหฤทัยไปเรื่องละคร
เล่าซับซ้อนจีนไทยให้วุ่นเอย

กลุ่มดาวสารถีที่เห็นรูปในท้องฟ้า มาจากเทพปกรณัมกรีก เรื่องราชาเอริคโทเนียส ที่เกิดจากเชื้อของเทพช่างเหล็กเฮไฟสตัสกับพระเม่ธรณีกายยา แต่ได้เป็นลูกเลี้ยงของเทวีอธีนา เพราะอะไร? ต้องฟังในพอดคาสต์

ก่อนสารถีบนฟ้าจะถือแส้ เขาเคยถือตะขอมาก่อน เรื่องนี้เกี่ยวกับแพะในมือของสารถี และอารยธรรมบาบิโลเนีย

รถศึกเทียมม้า เป็นนวัตกรรมสงครามของบาบิโลเนีย หรือของชาวฮิกซอส อันนี้ไม่แน่ แต่ที่แน่ๆ คือจากจุดนี้ รถศึกจะเข้าไปในอียิปต์ และเพิ่มอานุภาพให้จักรวรรดิอียิปต์อีกมากมาย

ดาวหงส์ตามแนวคิดของนิพัทธ์พร เพ็งแก้ว ใน ไทบ้านดูดาว

แรงบันดาลใจมาจากการค้นพบ ได้พบปะพูดคุยกับผู้รู้ ได้อ่านข้อเขียนที่จุดประกายความคิด จากนิทานสั้น กลายเป็นกลอน แล้วพามาถึงไขขานนิทานดาวตอนที่ 13 จนได้

เรื่องดาวกระบวยเหนือใต้ของจีนกล่าวถึงดาวกระบวยสองกลุ่ม กลุ่มหนึ่งเรียกว่าดาวกระบวยเหนือ ซึ่งได้แก่ดาวหมีใหญ่หรือดาวจระเข้ของไทยนี่เอง อีกกลุ่มหนึ่งเรียกว่าดาวกระบวยใต้ ความจริงเรียก กระบวย เฉยๆ ก็ได้ เพราะกลุ่มดาวจีนชื่อนี้จริงๆ

ดาว กระบวย คำจีนเขียนว่า 斗 อ่านว่า โต่ว ประกอบด้วยดาว 6 ดวงในกลุ่มดาวคนยิงธนู คือ ซีตา (ζ) เทา (τ) ซิกมา (σ) ฟาย (φ) แลมบ์ดา (λ) และมิว (μ) คนยิงธนู

นิทานดาวกระบวยเหนือใต้ของจีน

เล่าใหม่โดย วิษณุ เอื้อชูเกียรติ

นิทานเก่าเล่าขานมานานแท้ ตั้งแต่ครั้งสามก๊กสมัยก่อน เรื่องดาวกระบวยเหนือใต้ในนาดอน ต่ออายุหนุ่มอ่อนให้ยืนนาน

เต้าหยินกว่านลู่ผู้เรืองฤทธิ์ ย้ายถิ่นสถิตลงที่ราบบนทางผ่าน พบหยานเชาคำนับเข้ากราบกราน จึงหยั่งการอายุขัยอันใกล้ปลง บอกว่าเจ้าสิบเก้าแล้วไม่แคล้วดับ หยานเชารับคำทำนายไม่พึงประสงค์ วอนกว่านลู่ต่อชีพรอดปีชง ขออย่าให้ตายลงในเร็ววัน

“เจ้าจงเตรียมเหล้าเลิศกวางหนึ่งชั่ง กว่านลู่สั่งทันทีขมีขมัน ใต้ต้นหม่อนทิศทักษิณจงไปพลัน ณ ที่นั้นปลายนาเกี่ยวสาลี เจ้าจักพบสองเฒ่านั่งเจ่าจ่อม เฝ้าพันตูหมากล้อมอย่างเต็มที่ เฒ่าฝั่งเหนือหันใต้ดูไม่ดี ชุดขาวราวผีถมึงทึง เฒ่าฝั่งใต้หันเหนือห่มแดงสด หน้าหมดจดใจดีเป็นที่หนึ่ง จงรินเหล้าเฉือนเนื้ออย่าอื้ออึง คุกเข่ายื่นแล้วนิ่งขึงไม่เสียงดัง ทำไปเถิดจนกว่าเหล้าจะเกลี้ยง ถ้าท่านถามอย่าส่งเสียงคำนับซ้ำ เพียงเท่านี้พอแล้วที่ต้องทำ โชคชะตาจะนำอายุมา”

หยานเชาไปถึงที่แล้วปฏิบัติ ไม่ติดขัดตามคำเต้าหยินว่า สองเฒ่าหมากล้อมดื่มสุรา แกล้มกวางป่าแต่ไม่รู้จากผู้ใด

เฒ่าทางเหนือเอ่ยถาม

“เอ๊ะเจ้านี่ ทำไมมาอยู่ตรงนี้จงแถลงไข”

หยานเชาคำนับไม่ตอบอะไร เฒ่าทางใต้เอ่ยตอบในทันที

“เราดื่มเหล้ากินเนื้อที่เขาคัด จะไม่จัดสิ่งใดให้พอที่ บ้างละหรือเราไซร้ควรไยดี ช่วยเจ้าหนุ่มคนนี้ให้สมกัน”

เฒ่าเหนือว่า

”อายุขัยของเขาเรากำหนด ในบัญชีไม่อาจทดอายุสั้น”

เฒ่าใต้บอก

“เอาบัญชีมาดูพลัน”

ที่ในนั้นให้หยานเชาสิบเก้าปี แล้วหยิบพู่กันมาขีดเพิ่ม ต่อเติมเส้นตัวเลขได้ถูกที่ จากสิบเก้าเป็นเก้าสิบพอดิบพอดี

“ข้าให้เจ้าเท่านี้ก็แล้วกัน”

หยานเชาคำนับอีกแล้วเดินกลับ

กว่านลู่สำทับว่า

“สรวงสวรรค์ ต่ออายุให้เจ้าแล้วอีกนานครัน”

แล้วผายผันจากไปไม่หวนคืน

เฒ่าทางเหนือคือดาวกระบวยเหนือ คงอยู่เพื่อนำความตายมาหยิบยื่น เฒ่าทางตายคือกระบวยใต้คือการฟื้น การเกิดตื่นทั้งสิ้นที่ยินดี คนเราเกิดมาจะต้องผ่าน กระบวยใต้เบิกบานเป็นสุขศรี แล้วล่วงสู่กระบวยเหนีอเมื่อชีวี ถมคืนปฐพีทุกผู้คน

รายการวิทยุจาก ม.รังสิต ที่มาสัมภาษณ์ผมไว้เมื่อต้นเดือนพฤศจิกายน 2558 เพื่อเป็นงานเก็บคะแนนของนักศึกษานิเทศศาสตร์ปีที่ 2 ขอนำมาเผยแพร่ไว้ที่นี่อีกแห่งหนึ่งครับ

ไขขานขึ้นตอนใหม่ขัดตาทัพ
ไร้นิทานชวนสดับดังก่อนเก่า
เอาอลวนดาวเคราะห์มาบรรเทา
พฤหัส-เสาร์คู่ยักษ์ผลักกระเจิง

เรื่องดาวเคราะห์อลวน เป็นเรื่องที่ได้แรงบันดาลใจมาจากบทความในนิตยสารสองสามฉบับที่ผมได้อ่าน หรือได้แปลในช่วงกลางปี 2556 ว่าด้วยแบบจำลองคอมพิวเตอร์ในวงการดาราศาสตร์ ซึ่งระบุว่าดาวเคราะห์ในระบบสุริยะในอดีตมีการมีการย้ายวงโคจรและสร้างความปั่นป่วนไปทั่วทั้งระบบ

สิ่งที่น่าประหลาดใจคือบทความทั้งหมดตีพิมพ์ออกมาในช่วงเวลาใกล้เคียงกันมาก ต่อมาได้ฟังรายการพอดคาสต์ Astronomy Cast ตอน Planetary migration ซึ่งทำไว้เมื่อเดือนเมษายน 2556 ถึงได้เข้าใจว่าทฤษฎีนี้แม้จะเสนอมา 10 ปีแล้ว หากเพิ่งได้รับความยอมรับจากวงการดาราศาสตร์อย่างเต็มที่เมื่อไม่นานมานี้

ช่วงนั้นผมกำลังวางแผนบทความให้กับเว็บไซต์ของสำนักกิจการอวกาศ กระทรวง ICT อยู่พอดี เลยค้นคว้าเรื่องนี้เป็นเรื่องสำหรับลงในเว็บดังกล่าว ตั้งชื่อบทความว่า ดาวเคราะห์อลวน ซึ่งขณะนี้สำนักงานและกระทรวงถูกยุบไปแล้ว จึำไม่มีเว็บเผยแพร่ผลงาน

ต่อมาในการประชุมกรรมการพจนานุกรมดาราศาสตร์ที่ราชบัณฑิตยสถานซึ่งผมเป็นกรรมการอยู่ด้วย มีคำขอบทความวิชาการดาราศาสตร์ไปเล่าในรายการ คลังความรู้คู่แผ่นดิน ของราชบัณฑิตยสถาน สำหรับออกอากาศทางสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย ขณะนั้นผมเพิ่งเขียนบทความเสร็จได้ไม่นาน ยังหยิบข้อมูลมาพูดได้คล่องปาก จึงอาสาไปเรื่องหนึ่ง คือเรื่องดาวเคราะห์อลวนนี่เอง

สิ่งที่พิเศษสำหรับการให้สัมภาษณ์ในรายการนี้คือ ปกติอาจารย์จากราชบัณฑิตฯ มักให้สัมภาษณ์ทางโทรศัพท์ เพื่อความสะดวก แต่ผมคิดอยู่แล้วว่าจะขอรายการนั้นมาทำพอดคาสต์ จึงเจาะจงไปว่าจะขอไปให้สัมภาษณ์ที่ห้องอัดเสียงของสถานีวิทยุ จนได้ออกมาเป็นรายการ ออกอากาศเมื่อวันเสาร์ที่ 2 พฤศจิกายน 2556 เวลา 20.30 น.